Μερικά σύντομα σχόλια στην Ορθόδοξη εικόνα της Σταυρώσεως.

Οι άγιες εικόνες κοσμούν όλους τους Ορθοδόξους ναούς. Ωστόσο ο ρόλος τους δεν είναι τόσο διακοσμητικός, όσο πνευματικός, μυστικός και διδακτικός.

Ρόλος πνευματικός και μυστικός, διότι παροντοποιούν όλη την Θεία Οικονομία, εντάσσουν και ενοποιούν σε αυτή τον λειτουργικό χωρόχρονο. Στον ναό, στις ακολουθίες που τελούμε, όλα είναι ένα, όλα είναι εδώ, όλα είναι τώρα. “Σήμερον κρεμάται επί ξύλου...”

Ρόλος όμως και διδακτικός, δηλαδή κατηχητικός, καθώς οι άγιες εικόνες είναι “το ευαγγέλιο των αγραμμάτων”, εξιστορούν και ερμηνεύουν όλα τα πρόσωπα και τα γεγονότα της Θείας Οικονομίας με θαυμαστή ακρίβεια, χωρίς ασάφειες, παραλείψεις και παρερμηνείες. Με μια ματιά μπορεί κάποιος να κατανοήσει με πληρότητα και σαφήνεια το νόημα των ιστορουμένων, το ίδιο σαν να διάβαζε σελίδες ολόκληρες από τα ευαγγέλια ή τα συναξάρια.

Γιαυτό και είναι πολύ σημαντικό οι εικόνες που έχουμε στις εκκλησιές μας να είναι εκτός από αισθητικά άρτιες, και δογματικά ακριβείς, χωρίς παρατυπίες και αυθαίρετες πρωτοτυπίες.

Η εικόνα της Σταυρώσεως είναι μια τέτοια περιεκτική εικόνα, που συγκεφαλαιώνει σε μια μόνο ζωγραφική επιφάνεια πολλές από τις 12 ευαγγελικές περικοπές που διαβάζονται την Μεγάλη Πέμπτη.

Ο χώρος του γεγονότος υποσημειώνεται διακριτικά, χωρίς να κυριαρχεί. Ο Γολγοθάς έχει συρρικνωθεί σε ένα μικρό σωρό από πέτρες. Τα τείχη της Ιερουσαλήμ, έξω από τα οποία συμβαίνει το γεγονός, ίσα που διακρίνονται στο βάθος, ζωγραφισμένα συνήθως αρκετά αχνά.

Δεσπόζει η μορφή του εσταυρωμένου Κυρίου, εμφανώς μεγαλύτερη από τις άλλες, καθώς είναι και η πιο σημαντική. Η φρίκη του μαρτυρίου απαλύνεται κατά πολύ (σε αντίθεση με τις περισσότερες Δυτικές απεικονίσεις που εμμένουν εμφατικά στην απόδοσή της). Λείπει ο ακάνθινος στέφανος, όπως και οι πληγές της φρικτής κακοποίησης που ως γνωστόν προηγήθηκε. Όπως και μόλις που υποσημειώνονται οι πληγές των ήλων στα άκρα και της κεντημένης πλευράς. Ο Κύριος εικονίζεται νεκρός μεν, αλλά με ζωγραφικό τρόπο ζωντανού. Το σώμα είναι ήρεμο και ρωμαλέο, χωρίς ένταση στην στάση του ή κάτι που να προδίδει επιθανάτια αγωνία. Τα χέρια είναι απλωμένα σαν μια μεγάλη αγκαλιά, μια αγκαλιά που χωρά και συγχωρά όλο τον κόσμο. “Ήπλωσας τας παλάμας, και ήνωσας τα το πριν διεστώτα”, που λέει και ο υμνωδός.

Η επιγραφή στην κορυφή του Σταυρού είναι “Ο Βασιλεύς της Δόξης”, δίνοντας το σωτηριολογικό νόημα της ημέρας, και σύμφωνα με όσα ο ίδιος ο Κύριος απολογήθηκε στους δικαστές και τους διώκτες του: “Ἡ βασιλεία ἡ ἐμὴ οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου”. Δεν χρησιμοποιούμε το “Ι.Ν.Β.Ι” που είχαν αναρτήσει χλευαστικά οι σταυρωτές Του, αν και κάποιοι ζωγράφοι από απροσεξία και αντιγράφοντας κυρίως Δυτικά πρότυπα, έχουν υποπέσει σε αυτό το σφάλμα.

Στην βάση του Γολγοθά, μέσα σε ένα μικρό σπήλαιο εικονίζεται ένα ανθρώπινο κρανίο. Είναι αυτό του Αδάμ, για να μας υπενθυμίσει ότι η Σταύρωση γίνεται για όλο το νεκρωμένο από την αμαρτία ανθρώπινο γένος.

Δεξιά βρίσκεται η Θεοτόκος, υποβασταζόμενη από τις γυναίκες που αναφέρονται και στα Ευαγγέλια, και αριστερά ο αγαπημένος μαθητής, ο Ιωάννης, που ήταν και ο μόνος που δεν εγκατέλειψε τον Δάσκαλό του. Όλες αυτές οι μορφές θρηνούν το φρικτό γεγονός.

Σε πολλές εικόνες, αναλόγως πώς επιλέγει ο εικονογράφος, μπορούν να παρασταθούν και άλλες λεπτομέρειες. Συχνά πίσω από τον Ιωάννη εμφανίζεται ο εκατόνταρχος που προΐστατο της Σταύρωσης, ο Λογγίνος, μετέπειτα άγιος και αυτός της Εκκλησίας μας, σηκώνοντας το χέρι θαυμάζων και φοβούμενος, σαν να λέει: “Αληθώς Θεού υιός ήν ούτος”. Πίσω του συχνά εικονίζονται διακριτικά διάφοροι στρατιώτες.

Πολλές φορές δεξιά και αριστερά σε μικρότερο μέγεθος εμφανίζονται οι δύο ληστές που συσταυρώθηκαν. Ο ένας, ο άγιος Δυσμάς, ο πρώτος άνθρωπος που εισήλθε στον παράδεισο, εικονίζεται ήρεμος και με ευγενική όψη, στραμμένος προς τον Κύριο σε διάλογο μετανοίας. Ο άλλος, ο Γέστας, εικονίζεται με την πλάτη, σε στάση όπου δεν διακρίνεται καθαρά το πρόσωπό του (η καθαρή θέα του ανθρωπίνου προσώπου ως φορέα σχέσης είναι κομβικής σημασίας στο εκκλησιαστικό γεγονός), και με εμφανή την επιθανάτια αγωνία της εγωπαθούς αμετανοησίας. Τα δύο ονόματα αυτά δεν αναφέρονται στα γνωστά 4 Ευαγγέλια, υπάρχουν όμως στα δευτεροκανονικά, τα λεγόμενα και “απόκρυφα”, και γιαυτό πολλές φορές δεν αναγράφονται.

Κατά τους τελευταίους αιώνες υπήρξε η τάση, ειδικά στην Δύση, να διανθίζεται η εικόνα της Σταυρώσεως και από άλλες μορφές και επιμέρους θέματα, όπως ο διαμοιρασμός των ιματίων, η παρουσία αγγέλων, κλπ. Συνήθως όμως αυτού του είδους οι επιλογές “φορτώνουν” την εικόνα με περιττό εικαστικό βάρος, βλάπτοντας την καθαρότητα του κεντρικού μηνύματος, γιαυτό καλά είναι να αποφεύγονται, ή όταν γίνονται, να γίνονται κατά τρόπο πολύ διακριτικό.

Γεώργιος Χατζής,

καθηγητής μέσης εκπαίδευσης,

και εικονογράφος.

Στην Μεγάλη Παρασκευή, Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ

Ὁλοκληρώθηκε λοιπόν ὁ ἀγώνας μας τῆς νηστείας καί τελείωσε στό Σταυρό. Καί ποῦ ἔπρεπε νά καταλήξει τό τέλος τῆς νίκης, ἄν ὄχι στό τρόπαιο τοῦ Χριστοῦ; Γιατί ὁ Σταυρός εἶναι τό τρόπαιο τοῦ Χριστοῦ, πού ἔγινε βέβαια μιά φορά, ἀλλά τρέπει πάντοτε σέ φυγή τούς δαίμονες. Πράγματι, ποῦ εἶναι τά εἴδωλα καί οἱ μάταιοι φόνοι τῶν ζώων; Ποῦ εἶναι οἱ ναοί καί ἡ φωτιά τῆς δυσσέβειας;

Σβήστηκαν ὅλα ἀπό ἕνα Ἅγιο Αἷμα καί γκρεμίστηκαν, καί μένει ὁ Σταυρός πολυδύναμη δύναμη, ἀόρατο βέλος, ἄυλο φάρμακο, παυσίπονο πλῆγμα, δόξα γεμάτη ὄνειδος. Ὥστε, καί ἄν μύρια ἄλλα διηγηθῶ γιά τό Χριστό, καί ἄν καταπλήξω τόν ἀκροατή μου διηγούμενος μύρια θαύματα, δέν καυχιέμαι τόσο γιά ἐκεῖνα, ὅσο γιά τό Σταυρό. Ἐννοῶ τό ἑξῆς μ᾽ αὐτό πού λέω: Ὁ Ἰησοῦς προῆλθε ἀπό Παρθένο. Εἶναι μεγάλο θαῦμα νά παρακαμφθεῖ ὁ γάμος καί ἡ φύση νά καινοτομήσει. Ἀλλά, ἄν δέν ὑπῆρχε ὁ Σταυρός, δέ θά σωζόταν μέ τά ἔργα της ἡ πρώτη παρθένος τοῦ Παραδείσου. Τώρα ὅμως μέ τό γεγονός τῆς σταύρωσης ἡ γυναίκα σώζεται πρώτη, θεραπεύοντας τό παλαιό κακό μέ νέα χαρίσματα. Ἀναστήθηκε ὁ νεκρός στή Γαλιλαία, ἀλλά πέθανε πάλι. Ἐγώ ὅμως, πού ἀναστήθηκα μέσω τοῦ Σταυροῦ, δέν εἶναι δυνατό πιά νά πέσω σέ θάνατο. Διέπλευσε ὁ Ἰησοῦς τή θάλασσα, ὁ Θεός μέσα σέ πλοῖο, καί τό ξύλο πρόσφερε μιά ἐφήμερη ὠφέλεια. Ἐγώ ὅμως ἀπόκτησα ξύλο αἰώνιο, εὐεργετικό, πού, χρησιμοποιώντας το ἀντί γιά πηδάλιο, ἀντιμετωπίζω τά πνευματικά κύματα τῆς πονηρίας.

Δόθηκε φαγητό σέ πέντε καί πάλι σέ ἑπτά χιλιάδες ἀνθρώπους μ᾽ ἕνα σημεῖο τοῦ Σταυροῦ. Ποῦ εἶναι λοιπόν τά ἀπομεινάρια τοῦ φαγητοῦ; Πῶς ἐγώ πού δέν ἤμουν παρών θά λάβω ὅ,τι καί οἱ παρόντες; Γέμισαν δώδεκα κοφίνια ἀπό τά περισσεύματα. Ἡ Χάρη εἶναι σύμμετρη. Σταυρώθηκε ὁ Χριστός καί τρεφόμαστε συνεχῶς καί ἐνῶ χορταίνουμε ζητοῦμε ξανά καί ἐνῶ ξαναπαίρνουμε πάλι ποθοῦμε καί εἶναι περισσότερο ὅσο ἀπομένει. Γιατί ἡ Χάρη δέν ἐλαττώνεται. Ἄς ἐπαινεῖται ἡ μέρα πού γέννησε τό φῶς, πού χάρη σ᾽ αὐτήν οἱ ἄλλες μέρες προσκλήθηκαν νά εὐφρανθοῦν. Ἄκουσε πῶς: Σήμερα πλάσθηκε ὁ Ἀδάμ, τήν ἕκτη ἡμέρα. Σήμερα περιβλήθηκε θεία μορφή. Σήμερα ἔγινε ὁ ἄνθρωπος κυβερνήτης καί ἔπιασε καλά τά πηδάλια τῆς οἰκουμένης ὡς ἡγεμόνας ὅλων τῶν ζώντων. Σήμερα ἔλαβε ἐντολές τίς ὁποῖες εἶχε τή δυνατότητα νά τίς κάνει ἤ ὄχι. Σήμερα ξέπεσε ἀπό τόν Παράδεισο καί σήμερα ξαναμπῆκε. Ὤ μέρα πολύτροπη, γεμάτη λύπη καί δίχως καθόλου λύπη, πού τό πρωί ἔφερες λύπη καί τό βράδυ εὐφροσύνη- ἤ μᾶλλον πού δέν πλήγωσες τόσο, ὅσο θεράπευσες.

Μέ λύπη ὁμολογῶ πρός ἐσᾶς φέρνοντας στό νοῦ μου τά παλαιά παθήματα, ἀκούοντας ὅτι ὁ Ἀδάμ ξέπεσε ἀπό τήν πατρική ἑστία. Ξέπεσε αὐτός πού ἦταν πολίτης τοῦ Παραδείσου, πού τρεφόταν χωρίς νά καλλιεργεῖ, πού ἀπολάμβανε χωρίς βροχή καί πού δέν εἶχε ἀνάγκη οὔτε ἀπό ἱδρώτα οὔτε ἀπό ξινάρι, οὔτε ἀπό κόπους καί μόχθους γιά νά ζήσει. Χαιρόταν τά θαλερά δέντρα πού συνέχεια ἀνθοῦσαν καί καρποφοροῦσαν, πού σέ κάθε ἐπιθυμία του ἀκολουθοῦσαν ὅσα τοῦ χρειάζονταν καί πού δέν ἤξερε, ἐξαιτίας τῆς ὡραιότητας ἐκείνων πού ἔβλεπε, σέ ποιό νά πρωτοαπλώσει τό χέρι του. Συχνά μοῦ ἦρθαν δάκρυα γιά τήν τόση μακαριότητα, βλέποντάς τον νά τήν ἔχει χάσει. Ἀφοῦ ὅμως ἐντρύφησα στά Εὐαγγέλια καί ἔφτασα σ᾽ αὐτήν τήν ἡμέρα(γιατί ἕκτη ἦταν ἡ ἡμέρα ἐκείνη καί τούτη), ἀπαλλάχτηκα ἀπό τή λύπη καί ἄλλαξα γνώμη, καί φορῶ τώρα τά λευκά ροῦχα τοῦ λόγου καί λέγω στόν ἑαυτό μου καί σ᾽ ἐσᾶς: «δραπέτευσε ὁ πόνος, ἡ λύπη, ὁ στεναγμός» (Ἡσ. 51, 11). «Τά παλιά πέρασαν, νά ὅλα ἔγιναν καινούργια» (Β' Κορ. 5, 17). Ὅπως δηλαδή οἱ βοηθοί τῶν γιατρῶν θεραπεύουν τά δαγκάματα τῶν φιδιῶν βγάζοντας ἀπό αὐτά τά ἴδια καί παρασκευάζοντας τά ἀντίδοτα, πολεμώντας τό πάθος μέ τίς ἀφορμές τοῦ πάθους, ἔτσι καί ὁ Σωτήρας χρησιμοποίησε γιά τή θεραπευτική Του ἐνέργεια ὅλες μαζί τίς ἀφορμές τῶν παθῶν, κάνοντας τό πικρό γλυκύ, μεταβάλλοντας τή χολή σέ φάρμακο, στρέφοντας κατά τοῦ θανάτου τό ἴδιο του τό κεντρί, μετατρέποντας τή δοκιμή τοῦ δέντρου σέ σωτηρία, παίρνοντας τήν ἡμέρα πού ἔφερε τή λύπη στόν κόσμο καί παρέχοντας ὡς ἀντίδοτο τήν ἡμέρα πού ἔφερε σ᾽ αὐτόν τή χαρά.

Μήν πιστέψεις ἐμένα, ἀλλά πίστεψε τά μάτια σου. Κοίταξε τή συνάθροισή μας αὐτή καί παῦσε νά ἀντιλέγεις. Εἶναι ἡμέρα τῆς Σταύρωσης καί χαιρόμαστε ὅλοι, νηστεύομε ἀπό τά κακά καί καθαριζόμαστε ἀπό ὅλα, τά μέσα καί τά ἔξω. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος τῆς ἑορτῆς καί ὁ τρόπος τῆς εὐφροσύνης. Σᾶς ἀναφέρω κάποια μικρά θαύματα τῆς δύναμης τοῦ Σταυροῦ. Κοίταξε ὁλόγυρα τήν οἰκουμένη: πόσα χωριά ὑπάρχουν, πόσες πόλεις, πόσοι τόποι, πόσα ἔθνη, νησιά, ποτάμια, παραλίες, πόσα γένη καί πόσες φυλές καί βαρβαρικές γλῶσσες. Ὅλοι αὐτοί σήμερα γιά χάρη τοῦ Σταυροῦ νηστεύουν καί σταυρώνουν τά πάθη τους μέ τή δύναμη Ἐκείνου. Πολλοί περνοῦν ὅλη τή νύχτα χωρίς νά χάσουν τή δύναμη γιά νηστεία. Καί τώρα συγκεντρωθήκαμε ὅλοι ν᾽ ἀκούσομε γιά τό Σταυρό καί γεμίζομε τήν ἐκκλησία καί σπρώχνομε ὁ ἕνας τόν ἄλλο καί ἱδρωκοποῦμε καί ταλαιπωρούμαστε. Μπροστά στούς δικαστές παίρνομε τήν ἄδεια νά καθίσομε, ἐνῶ μπροστά στόν Ἰησοῦ στεκόμαστε ὄρθιοι μ᾽ εὐχαρίστηση, γιατί καί ὁ Ἰησοῦς στάθηκε ὄρθιος γιά χάρη μας, γιά νά σταματήσει τούς λόγους τῆς κακίας. Τί ἔγινε λοιπόν σήμερα. Ἄς μή μᾶς διαφύγουν ἔτσι ἁπλά τά θαύματα τῆς ἡμέρας.

Ἔφεγγε λοιπόν ἡ μέρα καί ἦταν πολύ πρωί, ὅταν ὁ Ἰησοῦς ὁδηγοῦνταν μέ δεμένα τά χέρια στό Πραιτώριο τοῦ Πιλάτου. Ποιά χέρια; Ἐκεῖνα πού θεράπευσαν τυφλούς καί γιάτρεψαν κουτσούς. Καί σφίγγονταν μέ δεσμά τά δάχτυλα πού δημιούργησαν βλέφαρα, καί κρατοῦνταν ὁ θεραπευτής τῶν ἀνθρώπων γιά νά μήν ἐκπληρώση τό ἔργο τῆς τέχνης πού ἤξερε. Αὐτά εἶναι πού ἀνταποδίδονται στόν Κύριο. Δέχτηκε δεσμά Αὐτός πού δεσμεύει τά νερά στά σύννεφα(Ἰώβ24, 8), Αὐτός πού ἐλευθερώνει μέ γενναιότητα τούς δεμένους στίς φυλακές(Ψαλμ. 67, 7), Αὐτός πού χαρίζει στούς αἰχμαλώτους τήν ἐλευθερία(Ἠσ. 61, 1). Δέχτηκε τά δεσμά Αὐτός πού ἔλυσε τόν Λάζαρο ἀπό τά δεσμά τοῦ θανάτου(Ἰω. 11, 1). Ὁδηγήθηκε στό πραιτώριο Αὐτός πού ἔχει σάν δορυφόρους Του ἀμέτρητους Ἀγγέλους. Στάθηκε μπροστά στόν Πιλάτο Αὐτός πού ἔχει θρόνο Του τόν οὐρανό. Ἀνεχόταν ὁ Δημιουργός νά Τόν σέρνουν τά δημιουργήματά Του, ὁ Πλάστης τά πλάσματά Του, ὁ Τεχνίτης τά ἔργα τῶν χεριῶν Του.

Καί τί γίνεται ἔπειτα; «Αὐτοί», λέει, «δέν μπῆκαν στό πραιτώριο γιά νά μή μολυνθοῦν, ἀλλά νά μπορέσουν νά φᾶνε τό φαγητό τοῦ Πάσχα» (Ἰω. 28, 28). Ὤ πέλαγος παρανομίας! Ἐκτελοῦν ἕναν ἄδικο φόνο καί δέ θέλουν νά μποῦν στό πραιτώριο, προσέχοντας νά μή μολυνθοῦν αὐτοί πού ἦταν ἤδη μολυσμένοι. Ἐλευθερώνουν τό πρόβατο μέ τό Πρόβατο. Περίμενε λοιπόν τήν κρίση ὁ Κριτής ὅλης τῆς οἰκουμένης. Περίμενε τούς μάρτυρες τῶν ψυχῶν, Πλάστης καί κρινόμενος. Ἦταν ἄνθρωποι πού κάθονταν καί δίκαζαν, ἐνῶ ὁ Θεός στεκόταν καί σώπαινε. Στεκόταν στήν πόρτα τῶν ἀνθρώπων ὁ Κύριος τῶν πυλῶν τοῦ οὐρανοῦ. Ρώτησε ὀ Πιλάτος τάχα ὡς πιό φιλάνθρωπος ἀπό τούς Ἰουδαίους. Τί λέγω; Θά δείξουν τήν ἀλήθεια τά ὅσα ἔγιναν: «γιά ποιό πράγμα κατηγορεῖτε τοῦτον τόν ἄνθρωπο;» (Ἰω. 18, 29). Ποιός μπορεῖ νά κατακρίνει τό Θεό; Ἀναγκάζομαι νά λέγω ὅ,τι εἶπε ὁ Πιλάτος. Ὁ Ἰησοῦς σωπαίνει, ὄχι γιατί λείπουν τά λόγια στό Λόγο, ἀλλά γιά νά μή διαλύσει μέ τήν ἀπόκρισή Του τό στεφάνι τοῦ Σταυροῦ. Κατηγορεῖται γιά κτήματα ὁ ἀκτήμων; Γιά ξένα σπίτια, Αὐτός πού δέν ἔχει τόπο ὅπου νά γείρει τό κεφάλι Του; Γιά πράγματα, Αὐτός πού καί τούς μαθητές Του εἶχε γυμνούς ὥς τή μέση; Αὐτός πού δέν εἶχε ὑποζύγιο, ἀλλά χρησιμοποίησε ξένο πουλάρι, γιά νά εὐλογήσει τά παιδιά σας; Πέστε μιά πρόφαση, πλάσατε αὐτήν, σκοτῶστε, ἀλλά δίκαια.

«Τοῦ ἀπάντησαν οἱ Ἰουδαῖοιˑἄν αὐτός δέν ἦταν κακοποιός, δέ θά σοῦ τόν παραδίδαμε» (Ἰω. 18, 30). Μεγάλη ἀπόδειξη αὐτή γιά τά πράγματα, διατύπωση ἀόριστη. Πές μας τήν κακία Του καί μήν παραπλανᾶς τόν ἀκροατή. «Τούς λέει ὁ Πιλάτοςˑ Πάρτε τον ἐσεῖς καί δικάστε τον σύμφωνα μέ τό νόμο σας» (Ἰω. 18, 31). Ἔξυπνος δικαστής. Βάζει τό βάρος στό κεφάλι τῶν Ἰουδαίων: «Πάρτε ἐσεῖς αὐτόν πού ἔπραξε τό κακό». «Τοῦ λένε οἱ Ἰουδαῖοιˑ Σ᾽ ἐμᾶς δέν ἐπιτρέπεται νά σκοτώσομε κανένα» (Ἰω. 18, 32). Πῶς τότε σκοτώσατε τόν Ἠσαΐα, πῶς τόν Ζαχαρία, πῶς καθένα ἀπό τούς προφῆτες; Ἀλλά δέν σᾶς ἐπιτρέπεται νά σκοτώσετε, ὄχι γιατί δέ θέλετε, ἀλλά γιατί δέν μπορεῖτε. Γιατί οἱ Ρωμαῖοι τούς ἔχουν ἤδη ἀφαιρέσει τό δικαίωμα αὐτό. Καταργεῖται λοιπόν πλέον ὁ νόμος καί ἔμεινε στό χαρτί πιά νοητά καί τόν κατάργησε ὁ δεμένος Ἰησοῦς. Ὁ Πιλάτος τότε λέειˑ «ἐγώ δέ βρίσκω τίποτε νά τόν κατηγορήσω» (Ἰω. 18, 38). Ὄχι μόνο ἐσύ, Πιλάτε, ἀλλά οὔτε οἱ Ἰουδαῖοι βρίσκουν. Οὔτε οἱ τυφλοί οὔτε οἱ νεκροί οὔτε ὁ ἥλιος οὔτε ἡ σελήνη οὔτε ὁ κόσμος οὔτε ὅλοι οἱ δίκαιοι, οἱ προφῆτες καί οἱ μάρτυρες. Γιατί λέει κάποιος προφήτης δικός τους: «Αὐτός δέν ἔκαμε καμιά ἁμαρτία οὔτε βρέθηκε στό στόμα του δόλος» (Ἠσ. 53, 9. Α' Πέτρ. 2, 22). Βοηθοῦν ὅλοι τόν Πιλάτο, διατυπώνοντας δίκαιη γνώμη. Μόνοι ἀγωνίζονται οἱ Ἰουδαῖοι, δικάζουν μέ κραυγές καί φιλονεικοῦν νά σκιάσουν τήν ἀλήθεια μέ θορύβους καί ἐπιβεβαιώνουν τή κρίση τοῦ Ἠσαΐα: «περίμενα νά κάνει σταφύλια, καί ἔκανε ἀγκάθια» (Ἠσ. 5, 2)ˑ καί δέν ἔδειξε δικαιοσύνη, ἀλλά τήν πιό κούφια κραυγή. Τό ἀμπέλι τῶν Ἰουδαίων καρποφορεῖ κραυγή.

Ἐνῶ διαδραματίζονταν αὐτά καί ὁ Πιλάτος οὔτε νά μιλήσει μποροῦσε οὔτε ν᾽ ἀκούσει ἀπό τήν ἀνάμεικτη ταραχή καί προετοιμαζόταν στάση, στέλνει κάποιον σ᾽ αὐτόν ἡ γυναίκα του (ἦταν καλή βοηθός πού συγκρατοῦσε τόν ἄνδρα της πού ἔτρεχε) καί τοῦ λέει: «Μήν ἀναλάβεις τήν εὐθύνη γι᾽ Αὐτόν τόν δίκαιο» (Ματθ. 27, 19). Ἄν μπορεῖς, σῶσέ Τον. Ἄν δέν μπορεῖς, σῶσε τόν ἑαυτόν σου. Σά νά τοῦ ἔλεγε τά λόγια τοῦ Δαβίδ: «μήν καταστρέψεις τή ψυχή μου μαζί μέ τίς ψυχές τῶν ἀσεβῶν καί τή ζωή μου μαζί μέ τή ζωή αἱμοβόρων ἀνδρῶν» (Ψαλμ. 25, 9). «Μήν ἀναλάβεις εὐθύνη γιά Ἐκεῖνον τόν δίκαιο, γιατί ἐξαιτίας Του ἔπαθα πολλά στόν ὕπνο μου» (Ματθ. 27, 19). Σάν ἕνας ἄλλος Ἰωσήφ, βλέποντας τήν ἀλήθεια μέ τά ὄνειρα, δίνει μαρτυρία ἀντίθετη μέ τήν κραυγή τῶν Ἰουδαίων. Γιατί ἔπρεπε νά νικηθοῦν ἀπό γυναῖκες. Τούς νίκησε ἡ πόρνη Ραάβ. Τούς νίκησε ἡ αἱμορροούσα. Τούς νίκησε ἡ Χαναναία. Καί τώρα πάλι στεφάνι νίκης ἐναντίον τους παίρνει γυναίκα. «Τοῦ ἀποκρίθηκαν οἱ Ἰουδαῖοι: Ἐμεῖς ἔχομε νόμο καί σύμφωνα μέ τό νόμο μας πρέπει νά πεθάνει» (Ἰω. 19, 7). Ποιόν νόμο; Μέ ποιές λέξεις τό βεβαιώνει; Μέ τίς λέξεις τάχα πού διαβάσαμε σήμερα; «Ὁδηγήθηκε στή σφαγή σάν τό πρόβατο, σάν ἄκακο ἀρνί ἄφωνο μπροστά σ᾽ αὐτόν πού τό κουρεύει, δέν ἀνοίγει τό στόμα του» (Ἠσ. 53, 7). «Ἀπό τίς ἀνομίες τοῦ λαοῦ μου ὁδηγήθηκε στό θάνατο» (Ἠσ. 53, 8). Αὐτές τίς φράσεις βρίσκω χρήσιμες γιά ἐκείνους. Σέ κανένα ἄλλο ὅμως σημεῖο δέν βρίσκω ὅτι σταυρώνεται δίκαια ὁ Ἰησοῦς.

Μπῆκε ὁ Πιλάτος στό πραιτώριο, ὑποχωρώντας στό θυμό τῶν Ἰουδαίων, ἀγωνιζόμενος νά σβήσει φλόγα ἄσβεστη. Μπῆκε καί βγῆκε καί ἄναψε περισσότερο τή φωτιά. Βγῆκε ἔχοντας στεφανώσει τόν Ἰησοῦ καί ἐνῶ Τοῦ εἶχε φορέσει πορφύρα, γεγονός πού θαύμασαν καί δέν ἤθελαν οἱ Ἰουδαῖοι. Νά δείχνει δηλαδή στεφανωμένο ἤδη καί μέ βασιλική στολή Αὐτόν πού πολεμοῦσαν. Γιατί ὅ,τι ἔγινε ἦταν γιά περιφρόνησή Του καί ὑπαινιγμός γιά τήν βασιλική φύση. Μόλις Τόν εἶδαν, Αὐτόν πού πολλές φορές Τόν εἶχαν ἀτενίσει καί ποτέ δέν Τόν εἶχαν δεῖ, Αὐτόν πού πάντοτε καθώς Τόν ἔβλεπαν φούντωνε τό πάθος τους καί φλέγονταν ἀπό τήν ἴδια τους τή φωτιά («θά θελήσουν νά κατακαοῦν ἀπό τή φωτιά», Ἠσ. 9, 5), ὕψωσαν τή σοδομιτική κραυγή. Τήν ὕψωσαν καί ὑψώθηκαν: «Ἄρον, ἄρον, σταύρωσον Αὐτόν. Τό βασιλιά σας θέλετε νά σταυρώσω; Δέν ἔχομε βασιλιά», λένε, «παρά μόνο τόν Καίσαρα» (Ἰω. 19, 15). Ἀρνοῦνται χωρίς νά διώκονται• ἀθεΐα μετά ἀπό ὅσα εἶχαν ὑποφέρει στήν Αἴγυπτο. «Αὐτοί εἶναι, Ἰσραήλ, οἱ θεοί σου, πού σέ ἔβγαλαν ἀπό τή γῆ τῆς Αἰγύπτου» (Ἐξ. 32, 18). Δέν ἔχετε βασιλιά παρά τόν Καίσαρα; Ποιός λοιπόν σᾶς ὁδήγησε στήν ἔρημο ἤ Ποιός σᾶς ἔθρεψε; Σέ Ποιόν φωνάζει ὁ Μωυσῆς λέγοντας, «ὁ Κύριος πού βασιλεύει ἀπό αἰώνα σέ αἰώνα» (Ἐξ. 15, 18) καί ἀκόμη περισσότερο; Ἀφοῦ λοιπόν ἀρνηθήκατε τό βασιλιά σας, μείνετε στό ἑξῆς χωρίς βασιλέα, σέρνοντας τό ζυγό τῆς αἰώνιας δουλείας. Αὐτά ἔγιναν ὥς αὐτή τήν ὥρα. Ἄς δοῦμε καί τό μέρος τῆς ἡμέρας πού ἀπομένει. Γιατί ὁλόκληρη εἶναι ἁγία.

Τόν πῆραν στεφανωμένο. Μέ τί; Μέ ἀγκάθια, τά δῶρα τῶν Ἰουδαίων. «Περίμενε νά κάνει τό ἀμπέλι σταφύλια, ἔκανε ὅμως ἀγκάθια» (Ἠσ. 5, 2). Δέχτηκε ραπίσματα, ἐμπτυσμούς, χτυπήματα, μαστιγώθηκε ἐκεῖνος πού δέν εἶχε λόγο νά ντρέπεται γιά τίποτα. Στάσου μαζί μέ τόν Ἠσαΐα καί βλέπε τό Θεό μέ τά μάτια του. Τί λέει λοιπόν ἐκεῖνος; «Κύριε, ποιός νά πιστέψει σέ ὅ,τι ἀκοῦν τά ἀφτιά μας; Τόν εἴδαμε καί δέν εἶχε μορφή οὔτε κάλλοςˑ τό πρόσωπό Του ἦταν κακοποιημένο καί δέν ἦταν νά τό βλέπει ἄνθρωπος» (Ἠσ. 53, 1-3). Δέν εἶχε ὡραιότητα οὔτε ὀμορφιά, ὁ Τεχνίτης ὅλης τῆς ὡραιότητας. Γιατί θρηνοῦσε τήν κακότητα τῶν Ἰουδαίων. «Ἦταν ἄνθρωπος πληγωμένος πού ἤξερε νά ὑποφέρει» (Ἠσ. 53, 3). Ἄνθρωπος, ὄχι Θεός. Ἦταν ἄνθρωπος καί ὄχι Θεός Αὐτός πού χτυποῦσαν. Ποιός ἦταν λοιπόν Αὐτός πού ἀνέφερε τόσους πόνους, τόσες λύπες, πού Τόν χτυποῦσαν ὅλοι; Μήν τυχόν καί ὑποφέρει δίκαια ὅσα ὑποφέρει; «Αὐτός σηκώνει τίς ἁμαρτίες μας καί ὑποφέρει γιά μᾶς» (Ἠσ. 53, 4). «Ἐγώ δέ βρίσκω καμμιά κατηγορία κατά τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ» (Ἰω. 18, 38). Ἀλλά μήν ντρέπεσαι καθόλου γιά τά περιφρονημένα ἀγαθά. Γιατί, ἄν καί ἔπαθε τόσα, ἔμεινε ἀπαθής. Δέχτηκε χτυπήματα καί ἐμπτυσμούς, ὑπέφερε τά αἴσχιστα, παραμένει ὅμως μέ τήν τιμή καί τήν δόξα Του ὡς ἕνας ἀπό ὅσους δέχονται χτυπήματα. Ὅπως λέει σ᾽ αὐτούς κάπου ὁ Ἠσαΐας: «ἐμεῖς νομίσαμε πώς Τόν εἶχε κάνει ὁ Θεός νά πονέσει, Τόν εἶχε πληγώσει καί ταλαιπωρήσειˑ ἐνῶ Ἐκεῖνος εἶχε πληγωθεῖ γιά τίς ἁμαρτίες μας καί ταλαιπωρήθηκε γιά τίς ἀνομίες μας» (Ἠσ. 53, 4-5). Καί Αὐτός λοιπόν καί ἐμεῖς κειτόμαστε πληγωμένοι. «Μέ τά τραύματά Του θεραπευτήκαμε ἐμεῖς» (Ἠσ. 53, 5). Ἕνας νεκρός γιατρός νεκρῶν, ἕνας τραυματίας ἀντιφάρμακο γιά πολυπονεμένους ἀνθρώπους. Ἀλλά ὥς πότε σοῦ δώσαμε ἄδεια, ἄνθρωπε, νά μᾶς περιπαίζεις; Πές μας μέ περισσότερη σαφήνεια ὅ,τι ζητοῦμε. «ὁδηγήθηκε σάν πρόβατο στή σφαγή καί σάν ἀρνί ἄφωνο μπροστά σ᾽ ἐκεῖνον πού τό κουρεύει» (Ἠσ. 53, 7). Ἀγαθό πρόβατο πού παραδόθηκε στά χέρια κακῶν μαγείρων. Ἄν τό σφάζετε, Ἰουδαῖοι, μήν τό κουρεύετε. Καί ἄν τό κουρεύετε, λυπηθεῖτε τό ὠφέλιμο πρόβατο πού καρποφορεῖ.

«Ἔβαλαν μαζί του καί ἄλλους δυό κακούργους» (Λουκᾶ 13, 4). Ἔχει φτάσει ὁ λόγος μου στήν ἑνδέκατη ὥρα τῆς ἡμέρας, γιά νά μήν ἐξαντλήσει κανένας τήν ὑπομονή του. Καί θά ἤθελα βέβαια νά παρατρέξω τήν ἱστορία, ἐπειδή σᾶς τήν ἔχω διηγηθεῖ πολλές φορές. Βλέπω ὅμως τό ληστή νά μέ βιάζει συνεχῶς. Καί δέν εἶναι παράξενοˑ ἀφοῦ παραβίασε τήν πόρτα τοῦ Παραδείσου, μεταβάλλοντας τήν τέχνη του σέ σωτηρία. Στεκόταν στό Σταυρό ὁ Ἀμνός καί δύο λύκοι, ἀλλά ἐνῶ ὁ ἕνας ἔμεινε σταθερός στή γνώμη του, ὁ ἄλλος ἄλλαξε καί εἶπε: «μνήσθητί μου, ὅταν ἔρθεις στή βασιλεία σου». Ὤ, δύναμη τοῦ Ἰησοῦ! Ὁ ληστής γίνεται τώρα προφήτης, πού κηρύττει ἀπό τό σταυρό: «μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔρθεις στή βασιλεία σου». (Λουκᾶ 23, 42). Τί βλέπεις, ληστή, στό βασιλιά; Ραπίσματα, ἐμπτυσμούς, καρφιά καί Σταυρό καί τά περιπαίγματα τῶν Ἰουδαίων καί τῶν στρατιωτῶν τή λόγχη πού τώρα ξεγυμνώνεται. Δέ βλέπω, λέει, τά φαινόμενα. Βλέπω τούς Ἀγγέλους νά στέκουν ὁλόγυρα, τόν ἥλιο νά φεύγει, τό καταπέτασμα νά σχίζεται, τή γῆ νά τρέμει, τούς νεκρούς νά ἑτοιμάζονται νά βγοῦν. Καί ὁ Ἰησοῦς πού δέχεται ὅλους - καί τούς προφῆτες πού ἦρθαν τήν ἑνδέκατη ὥρα ὡς ἐργάτες, δίνοντας τό ἴδιο δηνάριο, τοῦ λέει: σέ βεβαιώνω» (λάβε καί σύ τή βεβαίωση, ὤ ληστή, σύ πού σήμερα εἶσαι ληστής καί σήμερα πάλι υἱός), «ὅτι σήμερα θά εἶσαι μαζί μου στόν παράδεισο» (Λουκᾶ 23, 43). Ἐγώ σέ ἔβγαλα, ἐγώ θά σέ ξαναβάλω μέσα, ἐγώ πού ἔκλεισα τίς θύρες τοῦ Παραδείσου καί τίς ἀσφάλισα μέ τήν πύρινη ρομφαία. Ἄν δέν βάλω μέσα ἐγώ κάποιον, μένουν οἱ πόρτες κλεισμένες. Ἔλα, ληστή: Λήστεψες τό διάβολο. Πῆρες στεφάνι νίκης ἐναντίον του. Εἶδες ἕνα ἄνθρωπο καί τόν προσκύνησες ὡς Θεό. Πέταξες τά παλιά σου ὅπλα καί πῆρες τά ὅπλα τῆς πίστης.

Ἐνῶ γίνονταν αὐτά καί ὅλα ἁγιάζονταν, ὁ ἥλιος ἀπό τόν αἰθέρα, τό ξύλο ἀπό τά φυτά, ἡ χολή ἀπό τά ζῶα, ὁ ἀδιαίρετος χιτώνας ἀπό τά ὑφάσματα, ἡ πορφυρή στολή ἀπό τή θάλασσα, ἡ λόγχη καί τά καρφιά ἀπό τά μέταλλα καί τό σίδηρο καί ἡ δίδυμη πηγή αἵματος καί νεροῦ πού ἀνάβλυσε, ὁ Σωτήρας ἔκανε τό δικό Του. «Πατέρα μου, συγχώρεσε τήν ἁμαρτία τους» (Λουκᾶ 23, 32). Γιά ποιούς λέει τό «συγχώρεσε»; Γιά τούς Ἕλληνες, τούς Ἰουδαίους, τούς ξένους, τούς βάρβαρους, γιά ὅλους γενικά. Μιά φορά τό εἶπε, καί ἡ πράξη ἐπαναλαμβάνεται συνεχῶς. Μήπως εἶπε μόνο γιά τούς ἐχθρούς Του τό «συγχώρεσε»; Τό λέει γιά κάθε λαό καί τό λέει συνεχῶς καί ὅποιος θέλει τό παίρνει.

Μαζεύτηκαν ὅλοι στό πραιτώριο καί ἔλεγαν στόν Πιλάτο: «Γνωρίζομε ὅτι ἐκεῖνος ὁ ἀπατεώνας εἶπε ὅσο ζοῦσε ἀκόμα, μετά τρεῖς μέρες θά ἀναστηθῶ» (Ματθ. 27, 63). Τό ξέρεις καλά, τό θυμᾶσαι καλά ὅτι θ᾽ ἀναστηθεῖ; Ἀσφάλισε τόν Τάφο. Γιά χάρη μου τόν ἀσφαλίζεις. Φύλαξε τό νεκρό μήπως φύγει. «Ἔχετε», τούς λέει, «φρουρά, πηγαίνετε καί ἀσφαλίστε τον ὅπως θέλετε» (Ματθ. 27, 63). Κλεῖστε τόν Τάφο ὅπως ξέρετε. Πάρτε τά μέτρα πού ξέρετε. Φρουρῆστέ Τον ὅπως ξέρετε. Ἄν δέν Τόν φρουρήσετε σεῖς, θά βρίσκουν πρόφαση σ᾽ ἐμένα. Τώρα ὅμως τόν παραδίδω σ᾽ ἐσᾶς τούς ἴδιους πού ὅταν ζοῦσε ἐσεῖς Τόν συλλάβατε καί ὅταν θανατώθηκε ξέφυγε ὅλη τή φύλαξή σας.

Ἄς μείνομε λοιπόν ξύπνιοι καί ἄγρυπνοι, γιά νά δοῦμε τόν βαθύ ὕπνο τῶν Ἰουδαίων καί νά συνεορτάσομε μαζί μέ τίς ἐπουράνιες Στρατιές στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ Κυρίου μας, στόν Ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα καί ἡ δύναμη τώρα καί πάντοτε καί στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Πηγή: http://www.immorfou.org.cy/articles-form-the-net/1451-damas.html

«Καὶ ἀναστάντα τῇ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ κατὰ τὰς κυβερνητικὰς ἐντολὰς»!

 

Πρωτοπρεσβύτερος Ἀναστάσιος Κ. Γκοτσόπουλος

        Ἐφημέριος Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου Πατρῶν

      agotsopo@gmail.com, τηλ. 6945-377621

 

Πάτρα, Μ. Τρίτη 27.4.2021

 

«Καὶ ἀναστάντα τῇ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ

κατὰ τὰς κυβερνητικὰς ἐντολὰς»!

 

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες ὁ ἀντίδικος διάβολος ἐπινοεῖ τὶς πιὸ ἀπίθανες διαβολὲς γιὰ νὰ συκοφαντήσει Χριστοῦ τὴν Ἀνάσταση καὶ νὰ ταράξει τὶς συνειδήσεις τῶν πιστῶν ὥστε νὰ μὴν χαροῦν τὸ πνευματικό, κατανυκτικὸ καὶ συνάμα πανηγυρικὸ κλῖμα τῶν ἡμερῶν τοῦ Πάθους καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. 

Πέρσι δὲν χρειάστηκε νὰ ἐπινοήσει τὰ συνήθη ψεύδη του, διότι τὸ ἔργο του τὸ ἀνέλαβε ἡ Κυβέρνηση τῆς πατρίδας μας κλείνοντας τοὺς Ναοὺς γιὰ τοὺς πιστούς… Οὔτε φέτος μπῆκε στὸν κόπο νὰ σερβίρει κάποιο ἄλλο ψέμα διότι ἡ Συνοδικὴ Ἀπόφαση τῆς Διαρκοῦς Ἱερὰς Συνόδου τῆς 20.4.21 τάραξε τὶς συνειδήσεις ἀρχιερέων, ἱερέων, μοναχῶν καὶ πιστῶν.

Ἀσφαλῶς δὲν εἶναι ἡμέρες καὶ ὧρες γιὰ σύνταξη πραγματειῶν ἀλλὰ πάλι δὲν μποροῦμε νὰ μὴν καταθέσουμε ἁρμοδίως ἀλλὰ καὶ ἐνώπιον τῆς ἐκκλησιαστικῆς συνειδήσεως τὴ θλίψη, τὴν ἀπογοήτευση τὴ διαμαρτυρία μας ἀλλὰ καὶ κάποια στοιχεῖα ποὺ μπορέσαμε ἐν βίᾳ νὰ συγκεντρώσουμε πρὸς προβληματισμὸ καὶ συζήτηση.

Ἡ Συνοδικὴ Ἀπόφαση τῆς 20.4.21 καὶ ἡ σχετικὴ ὑπ’ ἀριθμ 3041/21.4.21 Συνοδικὴ Ἐγκύκλιος προβλέπει τὴ μετάθεση τῆς ἑορτῆς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου τὸ Μ. Σάββατο στὶς 9:00 μμ καὶ τὴν ἐπιτέλεση μέχρι τῆς 10:30 μμ μιᾶς mini πασχαλινῆς Ἀκολουθίας μὲ Θ'. Λειτουργία!

Μὲ ἄλλα λόγια:

1. Ἐφέτος στήν τοπική Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος τὸ μείζον καθυποτάχθηκε στὸ ἒλασσον, ἡ σωματικὴ ὑγεία ἀξιολογήθηκε ὑπέρτερη τῆς πνευματικῆς, ὁ φόβος ὑπερνίκησε τὴν ἐλπίδα, ὁ θάνατος θριάμβευσε κατὰ κράτος ἐπὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου! Διερωτωμαι πῶς θὰ διαβάσουμε στὸν Κατηχητικὸ Λόγο  «Μηδεὶς φοβείσθω θάνατον˙ ἠλευθέρωσε γὰρ ἡμᾶς ὁ τοῦ Σωτῆρος θάνατος. Ἔσβεσεν αὐτόν, ὑπ’ αὐτοῦ κατεχόμενος... Ποῦ σου, θάνατε, τὸ κέντρον; Ποῦ σου, ἅδη, τό νῖκος; Ἀνέστη Χριστός καί σύ καταβέβλησαι. Ἀνέστη Χριστός, καί ζωή πολιτεύεται»; Ἀλήθεια, τί νόημα ἔχουν ὅλα αὐτὰ ὅταν ἀποδεχθοῦμε τὴ μετάθεση τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἀκριβῶς λόγῳ τοῦ φόβου τοῦ θανάτου ἀπὸ τὸν ἰό; Ὁ ἰὸς τοῦ ἀνθρώπου «νίκησε» τὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ!

2. Αὐτὸς ποὺ καθόρισε τὸ πότε καὶ ὑπὸ ποίους ὃρους θὰ ἑορτάσουμε τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας, τὴν πηγὴ ὅλων τῶν ἀγαθῶν, τὴ βάση τῆς πίστεώς μας, τὴν ἔναρξη τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς (ἐτήσιος λειτουργικὸς κύκλος) εἶναι ἡ πολιτικὴ ἐξουσία[1] καὶ οἱ ὑπάλληλοί της «εἰδικοὶ» οἱ περισσότεροι τῶν ὁποίων πάλιν καὶ πολλάκις ἔχουν καταφερθεῖ μὲ προκλητικὸ καὶ ἰταμὸ τρόπο κατὰ τῶν Ἱ. Μυστηρίων καὶ τῆς Ἐκκλησίας. Δυστυχῶς δέν ἀκούστηκε ἀπό τούς ἀρμοδίους στεντορείᾳ τῇ φωνῇ τὸ τοῦ Ἰω. Δαμασκηνοῦ: «Οὐ βασιλέων ἐστὶ νομοθετεῖν τῇ Ἐκκλησίᾳ… Βασιλέων ἐστὶν ἡ πολιτικὴ εὐπραξία· ἡ δὲ ἐκκλησιαστικὴ κατάστασις ποιμένων καὶ διδασκάλων», ὅταν μάλιστα οἱ «βασιλεῖς» εἶναι βλάσφημοι καὶ ἀσεβέστατοι;…

Θὰ ἀρκοῦσαν καὶ μόνο οἱ δύο αὐτοὶ λόγοι γιὰ νὰ πείσουν καί τόν πλέον δύσπιστο ὅτι ἡ μετάθεση τῆς Ἀναστάσιμης Ἀκολουθίας καί Θ. Λειτουργίας εἶναι ἀδιανόητη καὶ ἀπαράδεκτη. Δυστυχῶς ὅμως ὑπάρχουν καὶ ἄλλοι σοβαροί λόγοι:

3. Ἐφέτος θὰ ἑορτάσουμε τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ τὸ Σάββατο καί ὄχι τὴν Κυριακὴ!

Ἀλήθεια, πῶς μποροῦμε νὰ παραβλέψουμε ὅσα ἐντέλλονται οἱ Ἁγ. Ἀπόστολοι στὶς Ἀποστολικές Διαταγές ὅπου ἐπιτάσσουν: «δεῖ ὑμᾶς, ἀδελφοί, τὰς ἡμέρας τοῦ Πάσχα ἀκριβῶς ποιεῖσθαι μετὰ πάσης ἐπιμελείας… Μή… ἐν ἄλλῃ ἡμέρᾳ ἑορτάσωμεν τὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ ἀναστάσιμον ἡμέραν , ἀλλ’  ἐν Κυριακῇ μόνῃ» [2]!

Ἐγράφησαν ἀρκετὰ ποὺ προσπαθοῦν νὰ δικαιολογήσουν τὴ μετάθεση τῆς πανηγύρεως μὲ τὴν ἀξιοποίηση τοῦ ἰουδαϊκοῦ-βυζαντινοῦ τρόπου μετρήσεως τοῦ ἡμερονυκτίου[3]. Μάλιστα ὑποστηρίχθηκε σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς ἁγιογραφικές, πατερικὲς καὶ ἱεροκανονικές διατάξεις ὅτι ἡ Κυριακὴ τοῦ Πάσχα ἀρχίζει ἀπὸ τὸ Μ. Σάββατο τὸ ἀπόγευμα σύμφωνα μὲ τὴ βυζαντινὴ μέτρηση τοῦ νυχθημέρου! Ὅμως ἐπιβάλλεται ὡς ποιμένες καὶ θεολόγοι νὰ τηροῦμε τουλάχιστον μία στοιχειώδη συνέπεια στὴ χρήση τῶν ἡμερολογίων καὶ στὴ μέτρηση τοῦ χρόνου. Δὲν εἶναι δυνατὸν ὅπου καὶ ὅταν μᾶς συμφέρει γιὰ νὰ δικαιολογήσουμε τὰ ἀδικαιολόγητα νὰ ἐπικαλούμαστε τὸν ἰουδαϊκὸ καὶ βυζαντινὸ τρόπο μετρήσεως τῆς ἡμέρας καὶ ὅταν μᾶς βολεύει τὸν πολιτικό…

Ἄν, ὅπως ὑποστηρίχθηκε, ἡ Κυριακὴ τοῦ Πάσχα ἀρχίζει ἀπὸ τὴν παραμονή, τὸ Μ. Σάββατο τὸ ἀπόγευμα, σύμφωνα μὲ τὴ βυζαντινὴ μέτρηση τοῦ νυχθημέρου, ἐρωτῶ:

α) Μήπως τότε ἡ νηστεία τῆς Τετάρτης ἢ τῆς Παρασκευῆς καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ ἔτους πρέπει νὰ ἀρχίζει ἀπὸ τὴν Τρίτη ἢ τήν Πέμπτη τὸ ἀπόγευμα;

β) Νὰ ὑποθέσω ὅτι οἱ κληρικοὶ ποὺ ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ Κυριακὴ τοῦ Πάσχα ἀρχίζει στὶς 6:00μμ τοῦ Μ. Σαββάτου, ὅταν λειτουργοῦν τὶς ἄλλες ἡμέρες μένουν τελείως ἄσιτοι ἀπὸ τὸν ἑσπερινὸ τῆς παραμονῆς;

γ) Μόνο γιὰ τὸ φετινό Πάσχα ἰσχύει ἡ ἰουδαϊκὴ καὶ βυζαντινὴ ἀρίθμηση τῆς ἡμέρας;

δ) Γιατὶ νὰ μὴν καθιερωθεῖ κάθε χρόνο ἡ μετάθεση τῆς Ἀναστάσεως ἀφοῦ δὲν ὑπάρχει κανένα πρόβλημα;!

ε) Ἀφοῦ δὲν ὑπάρχει κανένα πρόβλημα στὴ μετάθεση τῆς Ἀναστάσεως ἀπὸ τὴν Κυριακὴ στὸ Σάββατο, γιατὶ οἱ ὑπερασπιστὲς τῆς ἀλλαγῆς αὐτῆς ἐπικαλοῦνται τὴν ἐκκλησιαστικὴ οἰκονομία, μάλιστα, τό «κατ’ ἂκραν ἐκκλησιαστικὴ οἰκονομία», ὅπως λένε; Γιατὶ χρειάζεται ἐπίκληση τῆς ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας ὅταν ὅλα ἔχουν καλῶς; Ἢ μήπως δὲν ἒχουν… καλῶς;!

Ἐπιτέλους, χρειάζεται στοιχειώδης συνέπεια γιατὶ ἐκτίθενται καὶ χάνουν τὴν ἐμπιστοσύνη τοῦ λαοῦ…

Ἂν ὁ μὴ γένοιτο ἐφαρμοστεῖ τελικὰ ἡ συνοδικὴ ἀπόφαση οἱ ὑποστηρικτὲς της ἂς ἐρωτήσουν τοὺς ἁπλοὺς πιστοὺς: Πότε γιορτάστηκε φέτος ἡ Ἀνάσταση, Σάββατο 1^η  Μαΐου ἢ Κυριακὴ 2^α Μαΐου; Ἡ ἀπάντηση τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ ἴσως τοὺς βοηθήσει νὰ συναισθανθοῦν ὅτι ὑπάγονται στοὺς «δεινοὺς συζητητὲς» καὶ στοὺς «τῶν μύθων ποιητές» τῶν Χαιρετισμῶν…  Ἂς τοὺς προβληματίσει τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ἁπλὸς λαὸς θὰ ἀπαντήσει ὅτι φέτος ἡ Ἀνάσταση ἑορτάστηκε τὸ Σάββατο καὶ ὄχι Κυριακή! Αὐτὸ καὶ μόνο καταδεικνύει τὸ ἀπαράδεκτο καὶ ποιμαντικῶς καταστροφικὸ τῆς ἀποφάσεως καθώς καὶ τὴ σαθρότητα τῶν ὑπερασπιστικῶν ἐπιχειρημάτων.

Ἡ κανονικὴ παράδοση εἶναι σαφέστατη ὡς πρὸς τὸ πότε ἀρχίζει ἡ Κυριακή: μετά τήν 6^η ή 7^η (βυζαντινή) ὥρα δηλ. μετὰ τὰ μεσάνυκτα τοῦ Σαββάτου πρὸς Κυριακὴ [4].

i. Ὁ βυζαντινός κανονολόγος καί Πατριάρχης Ἀντιοχείας Βαλσαμών σημειώνει: «Ὀφείλομεν εἰπεῖν, ὅτι μὲν μέχρι τῆς ἕκτης ὥρας (12:00 μεσονύκτιο) καὶ αὐτῆς τοῦ νυκτερινοῦ Σαββάτου, ὀφείλομεν νηστεύειν. Ἀπὸ δὲ τῆς ἑβδόμης ὥρας (1:00πμ τῆς Κυριακῆς) ἄρχεται ἡ Κυριώνυμος, καθ’ ἣν ἀνέστη ὁ Χριστὸς (εἰκὸς ἐστὶν ἢ κατὰ τὴν ἑβδόμην ἢ κατὰ τὴν ὀγδόην γενέσθαι τὴν Ἀνάστασιν)»[5].

ii. Ὁ βυζαντινός κανονολόγος Βλάσταρης σχολιάζει: «Οἱ εὐλαβέστεροι δι’ ὅλου τοῦ Σαββάτου καὶ μέχρις ὥρας νυκτός, ἐν ταῖς ἐκκλησίαις προσεδρεύουσι… κατὰ δὲ τὴν ἑβδόμην ὥραν (1:00πμ τῆς Κυριακῆς) ἀκούοντες τῆς ἑωθινῆς ὑμνωδίας, ὅτε καὶ τὸ Χριστὸς Ἀνέστη, ἐκφωνείται… ὅτι δὲ ἀπὸ τῆς ἑβδόμης ὥρας τῆς πρὸ τῆς Κυριακῆς ἄρχεται ἡ Κυριώνυμος, δῆλον μὲν καὶ ἀπὸ τοῦ γίνεσθαι τὴν ἀνάβασιν τοῦ ἡλίου, ἤγουν τὴν φαύσιν τῆς ἡμέρας, ἀπὸ τῆς ἑβδόμης ὥρας τῆς πρὸ τῆς νυκτός. Δῆλον δὲ καὶ ἀφ’ ὧν ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἡρμήνευσε»[6].

iii. Ὁ βυζαντινός κανονολόγος Ζωναράς ἐπεξηγεῖ: «Περὶ δὲ τὸ μέσον τῆς νυκτὸς τοῦ Σαββάτου, επιφωσκούσης τῆς Κυριακῆς προτρέπει απονηστίζεσθαι»[7].

iv. Τέλος ὁ Ἃγ. Νικόδημος Ἁγιορείτης, συγκεφαλαιώνοντας τὴν κανονικὴ παράδοση γράφει: «ἡ ἡμέρα ἀρχινᾷ… ἀπὸ τῆς ζ΄ ὥρας τῆς νυκτὸς (ώρα 1:00 πμ) καὶ τελειώνει ἕως τῆς στ΄ ὥρας τῆς ἀκολούθου νυκτὸς καὶ ὅ,τι πρᾶγμα γένῃ ἀναμεταξὺ εἰς τὰς εἰκοσιτέσσαρας ὥρας τοῦ ἡμερονυκτίου τούτου, φαίνεται καὶ λέγεται ὅτι ἐν ἡμέρᾳ (ἴσως μιᾷ) ἐγένετο»[8].

Πότε έγινε η Ανάσταση του Χριστού;

Πως η απόφαση της Ιεράς Συνόδου έρχεται σε συμφωνία με την Αγία Γραφή;

Η απόφαση της Ιεράς Συνόδου για την Ανάσταση:

«Όσον αφορά στην Ανάσταση θα τελεστεί στις 9 το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου στο προαύλιο των Ιερών Ναών, ενώ αποφασίστηκε η χρονική μετάθεση των Ακολουθιών κατά μισή ώρα νωρίτερα, στις 6.30 μ.μ. τα βράδια από την Κυριακή των Βαΐων έως την Μεγάλη Τετάρτη, την Μεγάλη Πέμπτη στις 5.30 μ.μ. και την Μεγάλη Παρασκευή στις 6.00 μ.μ.»

Καθώς διαβάζουμε το Ιερό Ευαγγέλιο μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι και οι τέσσερις Ευαγγελιστές συμφωνούν ως προς την ημέρα της Αναστάσεως του Χριστού, την Κυριακή. Παρόλα αυτά δίνουν διαφορετική εκδοχή ως προς τις συναντήσεις με τον αναστημένο Χριστό καθώς και με τις επισκέψεις στον Τάφο. Άρα χωρίς να μας απασχολεί η ακριβής ώρα, επιμένουμε στην Τρίτη ημέρα, όπως είχε πει και ο Ιησούς Χριστός στους μαθητές του. Παρακάτω θα παραθέσουμε κάποια κείμενα από την Αγία Γραφή για την ημέρα της Ανάστασης του Χριστού μας, που επιβεβαιώνουν όσα ειπώθηκαν. 

Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς: Εἰς τήν Κυριακή τῶν Βαΐων

Σέ καιρό εὐνοίας σέ ἐπήκουσα καί σέ ἡμέρα σωτηρίας σ’ ἐβοήθησα», εἶπε ὁ Θεός μέ τό στόμα τοῦ προφήτη Ἡσαΐα (Ἡσ. 49, 8). Καλό λοιπόν εἶναι νά εἰπῶ σήμερα τό ἀποστολικό ἐκεῖνο πρός τήν ἀγάπη σας: «Ἰδού καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού ἡμέρα σωτηρίας ἄς ἀπορρίψωμε λοιπόν τά ἔργα τοῦ σκότους καί ἄς ἐκτελέσουμε τά ἔργα τοῦ φωτός, ἄς περπατήσουμε μέ σεμνότητα, σάν σέ ἡμέρα» (Β΄ Κορ. 6, 2· Ρωμ. 13, 12).

Διότι προσεγγίζει ἡ ἀνάμνησις τῶν σωτηριωδῶν παθημάτων τοῦ Χριστοῦ καί τό νέο καί μέγα καί πνευματικό Πάσχα, τό βραβεῖο τῆς ἀπαθείας, τό προοίμιο τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Καί τό προκηρύσσει ὁ Λάζαρος πού ἐπανῆλθε ἀπό τά βάραθρα τοῦ Ἅδη, -ἀφοῦ, μέ μόνο τόν λόγο καί τό πρόσταγμα τοῦ Θεοῦ, πού ἔχει τήν ἐξουσία ζωῆς καί θανάτου, ἀναστήθηκε ἀπό τούς νεκρούς τήν τέταρτη ἡμέρα- καί προανυμνοῦν παιδιά ἄκακα καί πλήθη λαοῦ, μέ τήν ἔμπνευση τοῦ Θείου Πνεύματος, Αὐτόν πού λυτρώνει ἀπό τόν θάνατο, πού ἀνεβάζει τίς ψυχές ἀπό τόν Ἅδη καί πού χαρίζει ἀΐδια ζωή στήν ψυχή καί στό σῶμα.

Ἄν λοιπόν κανείς θέλη ν’ ἀγαπᾶ τή ζωή, νά ἰδῆ ἀγαθές ἡμέρες, ἄς φυλάττη τήν γλῶσσα του ἀπό κακό καί τά χείλη του ἄς μή προφέρουν δόλο ἄς ἐκκλίνη ἀπό τό κακό καί ἄς πράττη τό ἀγαθό (Α΄ Πέτρ. 3, 10 ε. Ψαλμ. 33, 13-15). Κακό λοιπόν εἶναι ἡ γαστριμαργία, ἡ μέθη καί ἡ ἀσωτία κακό εἶναι ἡ φιλαργυρία, ἡ πλεονεξία καί ἡ ἀδικία κακό εἶναι ἡ κενοδοξία, ἡ θρασύτης καί ἡ ὑπερηφάνεια.

Ἄς ἀποφύγη λοιπόν ὁ καθένας τέτοια κακά καί ἄς ἐπιτελεῖ τά ἀγαθά. Ποιά εἶναι αὐτά; ἡ ἐγκράτεια, ἡ νηστεία, ἡ σωφροσύνη, ἡ δικαιοσύνη, ἡ ἐλεημοσύνη, ἡ μακροθυμία, ἡ ἀγάπη, ἡ ταπείνωσις.

Ἄς ἐπιτελοῦμε λοιπόν αὐτά, γιά νά μεταλάβουμε ἀξίως τοῦ θυσιασθέντος γιά χάρι μας Ἀμνοῦ τοῦ Θεοῦ· καί ἄς λάβουμε ἀπό Αὐτόν τόν ἀρραβῶνα τῆς ἀφθαρσίας γιά νά τόν φυλάξουμε κοντά μας σ’ ἐπιβεβαίωσι τῆς ὑπεσχημένης πρός ἐμᾶς κληρονομίας στούς οὐρανούς.

Ἀλλά εἶναι μήπως δυσκατόρθωτο τό ἀγαθό καί οἱ ἀρετές εἶναι δυσκολώτερες ἀπό τίς κακίες; Ἐγώ πάντως δέν τό βλέπω διότι περισσότερους πόνους ὑφίσταται ἀπό ἐδῶ ὁ μέθυσος καί ὁ ἀκρατής ἀπό τόν ἐγκρατή, ὁ ἀκόλαστος ἀπό τόν σώφρονα, ὁ ἀγωνιζόμενος νά πλουτήση ἀπό τόν ζῶντα μέ αὐτάρκεια, αὐτός πού ἐπιζητεῖ ν’ ἀποκτήση δόξα ἀπό τόν διάγοντα σέ ἀφάνεια ἀλλ’ ἐπειδή, λόγω τῆς ἡδυπάθειάς μας, οἱ ἀρετές μᾶς φαίνονται δυσκολώτερες, ἄς βιάσουμε τούς ἑαυτούς μας διότι ὁ Κύριος λέγει «ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι βιαστή καί οἱ βιασταί τήν ἁρπάζουν» (Ματθ.11,12).

Χρειαζόμαστε λοιπόν ὅλοι προσπάθεια καί προσοχή, ἔνδοξοι καί ἄδοξοι, ἄρχοντες καί ἀρχόμενοι, πλούσιοι καί πτωχοί, ὥστε ν’ ἀπομακρύνουμε ἀπό τήν ψυχή μας τά πονηρά αὐτά πάθη καί ἀντί αὐτῶν νά εἰσαγάγωμε σ’ αὐτήν ὅλη τή σειρά τῶν ἀρετῶν.

Πραγματικά ὁ γεωργός καί ὁ σκυτοτόμος, ὁ οἰκοδόμος καί ὁ ράπτης, ὁ ὑφαντής καί γενικῶς ὁ καθένας πού ἐξασφαλίζει τή ζωή του μέ τούς κόπους καί τήν ἐργασία τῶν χεριῶν του, ἐάν ἀποβάλουν ἀπό τήν ψυχή τους τήν ἐπιθυμία τοῦ πλούτου καί τῆς δόξας καί τῆς τρυφῆς, θά εἶναι μακάριοι· διότι αὐτοί εἶναι οἱ πτωχοί γιά τούς ὁποίους προορίζεται ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, καί γι’ αὐτούς εἶπε ὁ Κύριος, «μακάριοι εἶναι οἱ πτωχοί κατά τό πνεῦμα» (Ματθ. 5,3). Πτωχοί δέ κατά τό πνεῦμα εἶναι αὐτοί πού, λόγω τοῦ ἀκαυχήτου καί ἀφιλοδόξου καί ἀφιληδόνου τοῦ πνεύματος, δηλαδή τῆς ψυχῆς, ἤ ἔχουν ἑκουσίαν καί τήν ἐξωτερική πτωχεία ἤ τήν βαστάζουν γενναίως, ἔστω καί ἄν αὐτή εἶναι ἀκούσια.

Αὐτοί ὅμως πού πλουτοῦν καί εὐημεροῦν καί ἀπολαύουν τήν πρόσκαιρη δόξα καί γενικῶς ὅσοι εἶναι ἐπιθυμητοί αὐτῶν τῶν καταστάσεων θά περιπέσουν σέ δεινότερα πάθη καί θά ἐμπέσουν σέ μεγαλύτερες, περισσότερες καί δυσχερέστερες παγίδες τοῦ Διαβόλου· διότι αὐτός πού πλούτησε δέν ἀποβάλλει τήν επιθυμία τοῦ πλουτισμοῦ, ἀλλά μᾶλλον τήν αὐξάνει, ὀρεγόμενος περισσότερα ἀπό προηγουμένως. Ἔτσι καί ὁ φιλήδονος καί ὁ φίλαρχος καί ὁ ἄσωτος καί ὁ ἀκόλαστος αὐξάνουν μᾶλλον τίς ἐπιθυμίες των παρά τίς ἀποβάλλουν. Οἱ δέ ἄρχοντες καί οἱ ἀξιωματοῦχοι προσλαμβάνουν καί δύναμι, ὥστε νά ἐκτελοῦν ἀδικίες καί ἁμαρτίες.

Γι’ αὐτό εἶναι δύσκολο νά σωθεῖ ἄρχων καί νά εἰσέλθη στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ πλούσιος. «Πῶς», λέγει, «μπορεῖτε νά πιστεύετε σ’ ἐμένα λαμβάνοντας δόξα ἀπό τούς ἀνθρώπους καί μή ζητώντας τήν δόξα ἀπό τόν Θεό μόνο» (Ἰω. 5, 44); Ἀλλ’ ὅποιος εἶναι εὔπορος ἤ ἀξιωματοῦχος ἤ ἄρχων ἄς μή ταράσσεται διότι μπορεῖ, ἄν θέλη, νά ζητήση τή δόξα τοῦ Θεοῦ καί νά πιέση τόν ἑαυτό του, ὥστε ἀνακόπτοντας τήν πρός τά χειρότερα ροπή νά ἀναπτύξη μεγάλες ἀρετές καί ν’ ἀπωθήση μεγάλες κακίες, ὄχι μόνο ἀπό τόν ἑαυτό του, ἀλλά καί ἀπό πολλούς ἄλλους πού δέν θέλουν.

Διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα: «ο Αγώνας της Κύπρου για ΕΝΩΣΗ με την Ελλάδα»

 

Η Κίνηση Ορθοδόξων Πολιτών «Παρεμβολή» σας προσκαλεί

τη Δευτέρα 12 Απριλίου στις 7.00 μ.μ.,

να παρακολουθήσετε ζωντανά τη διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα:

«ο Αγώνας της Κύπρου για ΕΝΩΣΗ με την Ελλάδα»

Συμμετέχουν:

Αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Χατζηγιάγκου

Αυγουστής Ευσταθίου

Συμπολεμιστής του Γρηγόρη Αυξεντίου

 

Ελένη Μυλωνά Χατζημιχαήλ

Λογοτέχνης, Δήμαρχος του κατεχόμενου Δήμου Ακανθούς

Μπορείτε να συνδεθείτε στο κανάλι, ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ Κίνηση Ορθοδόξων Πολιτών,

 στο youtube,  www.youtube.com/channel/UC27RoLyA4U4G_zpn8HB4RfA

για να παρακολουθήσετε την ομιλία.

Ο ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΤΟΥ Ε', Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Χατζηεφραιμίδης

 

Σήμερα, 10 Ἀπριλίου, τιμοῦμε τὴ μνήμη τοῦ Πατριάρχη, ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ε’. Σὰν σήμερα (π.ἡ.), τὸ 1821, οἱ Ὀθωμανοὶ ἀπαγχόνισαν τὸν μαρτυρικὸ Πατριάρχη στὴ μεσαία πύλη τῶν Πατριαρχείων, ἡ ὁποία μέχρι τὶς μέρες μας παραμένει κλειστή.

Ὁ ἐθνομάρτυς Πατριάρχης κατηγορήθηκε διότι ἀπὸ τὸ σουλτανικὸ φιρμάνι ἀναγκάσθηκε, στὶς 23 Μαρτίου 1821, ν’ ἀφορίσει τὴν ἐπανάσταση στὴ Μολδοβλαχία. Ὅμως ὅλοι οἱ ἐπικριτές του λησμονοῦν ὅτι:

1. Ὁ Πατριάρχης ἦταν μὲν ὁ πνευματικὸς ἡγέτης τῶν Ὀρθοδόξων, ἀλλὰ ἦταν καί -τρόπον τινά- ὑπουργὸς τῶν ἐξωτερικῶν τῶν ὑποδούλων, ποὺ λογοδοτοῦσε στὸν σουλτάνο. Ὡς ἀντιπρόσωπος τοῦ Χριστοῦ δὲν ἔπρεπε νὰ ὑπογράψει κείμενο, στὸ ὁποῖο δὲν πίστευε. Ἀλλὰ ὡς ἀρχηγὸς ἔθνους ποὺ κινδύνευε, ὄφειλε νὰ κάνει πολιτικὸ ἑλιγμὸ καὶ νὰ στέρξει σὲ μέτρο, τὸ ὁποῖο ἔστω καὶ προσωρινὰ ἔσωζε τοὺς πληθυσμοὺς ἀπὸ τὴ σφαγή. Ἔκανε ὅ,τι ἔκαναν καὶ ἄλλοι πατριάρχες: Μὲ τὸ ἕνα χέρι ὑπέγραφαν τὸν ἀφορισμὸ καὶ μὲ τὸ ἄλλο εὐλογοῦσαν τοὺς ἀφορισμένους. Τὸ ἴδιο τὸ κείμενο κραυγάζει ὅτι εἶναι προϊὸν βίας καὶ ἐσχάτης ἀνάγκης.

2. Ὁ ἀφορισμὸς δὲν ἦταν ἐπινόημα τοῦ Πατριάρχη καὶ τῆς συνόδου, ἀλλὰ τῆς Ὑψηλῆς Πύλης. Ἀκριβέστερα ἦταν σκευώρημα καὶ δημιούργημα τῆς αὐστριακῆς κυβέρνησης. Τὸ ὅτι ὁ ἀφορισμὸς δὲν ἦταν τοῦ Πατριάρχη ἐπινόημα μαρτυροῦν ὁ Ἰ. Φιλήμων, ὁ Σ. Τρικούπης, ὁ Ν. Σπηλιάδης. Τὸ ἐπιμαρτυρεῖ ἕνα ἔγγραφο τῆς Ὑψηλῆς Πύλης πρὸς τὸν ρῶσο πρεσβευτὴ Στρογανὼφ τὸν Ἰούνιο τοῦ 1821, κατὰ τὸ ὁποῖο «Ἡ Ὑψηλὴ Πύλη εἶχε τὸ δικαίωμα καὶ τὴν δύναμιν νὰ ἐξολοθρεύση πᾶν τὸ ἑλληνικὸν ἔθνος, ἀλλ’ ἀντὶ τούτου, μακροθύμως φερομένη, διέταξε τὸν Πατριάρχην ἵνα καταπνίξῃ τὴν ἐπανάστασιν διὰ τοῦ ἀφορισμοῦ».

3. Τὸ δίλημμα ἦταν ἀδυσώπητο γιὰ τὸν Γρηγόριο: Ἢ ἐκδίδουμε ἀφορισμὸ καὶ ρίχνουμε στάχτη στὰ καχύποπτα μάτια τοῦ σουλτάνου˙ ἢ δὲν ἀφορίζουμε καὶ ἀφήνουμε τοὺς πληθυσμοὺς ἔκθετους στὴ μανία τοῦ δυνάστη˙ ὁπότε ὁ ἑλληνικὸς κόσμος θὰ ἦταν καταδικασμένος στὴν ἀπώλεια. Κάθε ἄλλη ἀπόφαση θὰ ἦταν παράλογη, ἄστοχη καὶ μὴ ρεαλιστική.

4. Στὴν οὐσία τὸ μέτρο τοῦ ἀφορισμοῦ δὲν εἶχε βάση. Ὁ ἀφορισμὸς εἶναι τὸ ἰσχυρότερο πνευματικὸ ὅπλο τῆς Ἐκκλησίας, μὲ τὸ ὁποῖο ἐκβάλλεται τῆς μάνδρας τοῦ Χριστοῦ ὅποιος παρέβη ἀσύστολα τὶς ἠθικὲς ἀρχὲς τοῦ Εὐαγγελίου. Ἀλλὰ ἡ Πύλη ἐπέβαλε πολλὲς φορὲς τὴν ἔκδοση ἀφορισμοῦ γιὰ πολιτικὴ ἐκμετάλλευση. Ὁπωσδήποτε δὲ ἔχει κάτι τὸ τραγελαφικὸ ὁ ἀφορισμὸς τῶν ὑπερμάχων τῆς πίστεως, γιὰ νὰ ἐπικρατήσουν οἱ ἐχθροὶ τῆς πίστεως.

5. Ὁ Γρηγόριος ὁ Ε΄ συμμορφώθηκε ἀπόλυτα πρὸς τὴ σταθερὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἐνθάρρυνε ἀντίσταση ἢ ἐπανάσταση κατὰ τῶν ἀπίστων δυναστῶν. Στὴν ὀθωμανοκρατία τὸ Πατριαρχεῖο ἀκολούθησε πολιτικὴ νομιμοφροσύνης καὶ μὴ ἀναμίξεως στὶς ὑποθέσεις «τοῦ κόσμου τούτου», ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ μποροῦσε καὶ ὑπὸ τὴ δουλεία νὰ ἐπιτελέσει τὸ κύριο ἔργο του, τὴ σωτηρία τῶν πιστῶν. Οἱ θανάσιμοι κίνδυνοι, ποὺ ἐπὶ τέσσερις αἰῶνες διέτρεχαν τὸ Γένος καὶ ἡ Ὀρθοδοξία, δὲν στάθηκαν ἱκανοὶ νὰ ἐκτρέψουν τὴν Ἐκκλησία ἀπὸ αὐτὴν τὴν πολιτικὴ τῆς συνέσεως ποὺ ἀνέκαθεν ἀκολουθοῦσε.

Ἡ Ἐκκλησία ζοῦσε ὑπὸ τοὺς μόνιμους φόβους, μήπως ἐκθέσει τὸν Ἑλληνισμὸ στὴν ἐκδικητικὴ μανία τῶν Τούρκων καὶ τελικὰ στὸν ἀφανισμό. Ἡ καταστροφὴ τοῦ 1922 δὲν τὴ διέψευσε.

6. Ὁ Πατριάρχης πίστευε ὅτι οἱ Ἕλληνες θὰ κατανοοῦσαν τὴ θέση του καὶ θὰ καταλάβαιναν ὅτι ὁ ἀφορισμὸς δὲν εἶναι ἔκφραση τῆς πατριαρχικῆς βουλήσεως. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ ἀφορισμὸς δὲν εἶχε δυσμενῆ ἐπίδραση στὴν Πελοπόννησο. Οἱ ἴδιοι οἱ ἀφορισμένοι τὸν θεώρησαν ἄγραφο χάρτη. Ὅλοι γνώριζαν ὅτι εἶναι προϊὸν βίας, ἡ ὁποία ἀσκεῖται ὑπὸ τὸ ἀνελεύθερο καθεστὼς τοῦ σουλτάνου.

Εἶναι δὲ ἀξιοσημείωτο ὅτι, ὅταν ὁ Γρηγόριος ἐξέδωσε ἀφοριστικὴ ἐγκύκλιο ἐναντίον τῶν Σουλιωτῶν ποὺ βοηθοῦσαν τὸν Ἀλῆ-πασᾶ κατὰ τῶν σουλτανικῶν στρατευμάτων, ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης, ποὺ ἔπιανε τὸ νόημα αὐτῶν τῶν ἀφορισμῶν, ἔγραφε πρὸς τὸν Κολοκοτρώνη στὶς 29 Ἰανουαρίου 1821: «Ὁ μὲν Πατριάρχης, βιαζόμενος παρὰ τῆς Πόρτας, σᾶς στέλλει ἀφοριστικὰ καὶ ἐξάρχους, παρακινώντας σας νὰ ἑνωθῆτε μὲ τὴν Πόρταν. Ἐσεῖς, ὅμως, νὰ τὰ θεωρῆτε ταῦτα ὡς ἄκυρα, καθότι γίνονται μὲ βίαν καὶ δυναστείαν καὶ ἄνευ θελήσεως τοῦ Πατριάρχου».

7. Οὐδέποτε ὁ σουλτάνος πίστευσε ὅτι ὁ ἀφορισμὸς ἐξέφραζε τὶς πεποιθήσεις τῶν συντακτῶν του. Θεωροῦσε τὸν Πατριάρχη συνυπεύθυνο γιὰ τὴν ἐπανάσταση. Γι’ αὐτὸ καὶ στὴ θανατική του καταδίκη (γιαφτᾶ) ἔγραψε ὅτι ὁ Πατριάρχης συμμετέσχε κρυφὰ ὡς ἀρχηγὸς τῆς ἐπαναστάσεως.

8. Σύγχρονοι ἱστορικοί, ὅπως ὁ Μ. Οἰκονόμου καὶ ὁ Ν. Σπηλιάδης, παρουσιάζουν τὸν Πατριάρχη ὡς προσωπικότητα μὲ πατριωτισμό, πνεῦμα αὐτοθυσίας καὶ πολιτικὴ εὐθυκρισία. Οὐδεὶς ἔχει τὸ δικαίωμα ν’ ἀμφισβητεῖ τὸν πατριωτισμὸ τοῦ Γρηγορίου.

9. Ὁ ἀφορισμὸς ἐκδόθηκε ὄχι γιὰ ν’ ἀσφαλισθοῦν ἡ ζωὴ καὶ τὰ προνόμια τῶν συντακτῶν του -ἄλλως θὰ ἦταν ἡ πιὸ ἀνήθικη πράξη- ἀλλὰ γιὰ ν’ ἀποτραπεῖ ὁ γενικὸς κίνδυνος σφαγῆς τῶν Ὀρθοδόξων.

Τὸ καθῆκον του, λοιπόν, ἔπραξε ὁ Πατριάρχης. Τὸ καθῆκον του τὸν κράτησε στὴν Πόλη, ἐνῶ μποροῦσε νὰ διαφύγει. Αὐτὸ τὸ καθῆκον τὸν ἀνέβασε στὸ ἰκρίωμα καὶ στὶς συνειδήσεις τῶν Ἑλλήνων, ποὺ μαζὶ μὲ τὸν Βαλαωρίτη ὑψώνουν τὴ φωνή τους:

Τὸ λείψανό σου τὸ φτωχό,τὸ ποδοπατημένο,

τ’ ἀνάστησε ἡ ἀγάπη μαςκι’ ἐδῶ μαρμαρωμένο

θὰ στέκη ὁλόρθο, ἀκλόνητο

κι’ αἰώνιο θὲ νὰ ζήση

νἆναι φοβέρα ἀδιάκοπη

σ’ Ἀνατολὴ καὶ Δύση.

Εἶναι αὐτὴ ἡ ἀγάπη τοῦ λαοῦ τοῦ προδομένου, ποὺ ξέρει νὰ διακρίνει: Ποιοί εἶναι οἱ ἐθνοσωτῆρες καὶ ποιοί οἱ ὀλετῆρες˙ ποιοί οἱ ἐθνοπατέρες καὶ ποιοί οἱ ἐθνοκτόνοι˙ ποιοί θυσιάσθηκαν γι’ αὐτὸν καὶ ποιοί τὸν θυσίασαν.

Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς: Ομιλία εις τον Τίμιο και Ζωοποιό Σταυρό

Απόσπασμα από την ομιλία

Ο ίδιος ο Κύριος, για τον οποίο και δια του οποίου έγιναν τα πάντα, δεν έλεγε πριν από τον Σταυρό, «όποιος δεν παίρνει τον σταυρό του για να με ακολουθήση, δεν είναι άξιός μου» (Ματθ. 10, 38); Βλέπετε ότι και πριν εμπηχθή, ο Σταυρός ήταν που έσωζε;

Αλλά και όταν ο Κύριος προέλεγε καθαρά στους μαθητάς το πάθος του και τον θάνατο δια του Σταυρού, ο δε Πέτρος μη υποφέροντας να τ' ακούση και γνωρίζοντας ότι αυτός έχει εξουσία τον παρακαλούσε, «έλεος σ' εσένα, Κύριε, δεν θα σου συμβή τούτο» (Ματθ. 16, 22), αυτόν μεν ο Κύριος τον επετίμησε, διότι στο θέμα τούτο συλλογιζόταν ανθρωπίνως και όχι θείως· αφού δε προσκάλεσε τον όχλο μαζί με τους μαθητάς του τους είπε· «όποιος θέλει να έλθη οπίσω μου, ας απαρνηθή τον εαυτό του, ας σήκωση τον σταυρό του και ας με ακολουθήση· διότι όποιος θέλει να σώση την ψυχή του, θα την χάση, όποιος δε χάση την ψυχή εξ αιτίας εμού και του ευαγγελίου, αυτός θα την σώση» (Ματθ. 16, 25).

Προσκαλεί βέβαια και τον όχλο μαζί με τους μαθητάς και τότε διαμαρτύρεται και παραγγέλλει αυτά τα μεγάλα και υπερφυή φρονήματα, τα πραγματικά όχι ανθρώπινα αλλά θεία, για να δείξη ότι δεν απαιτεί αυτές τις προσπάθειες μόνο από τους εκλεκτούς μαθητάς, αλλά και από κάθε άνθρωπο που πιστεύει σ' αυτόν. Ν' ακολουθή τον Χριστό σημαίνει να ζη κατά το ευαγγέλιό του παρουσιάζοντας κάθε αρετή και ευσέβεια. Ν' απαρνήται τον εαυτό του αυτός που θέλει ν' ακολουθήση και να σηκώνη τον σταυρό του, σημαίνει να μη λυπήται τον εαυτό του όταν το απαιτή ο καιρός, αλλά να είναι έτοιμος για τον ατιμωτικό θάνατο υπέρ της αρετής και της αληθείας των θείων δογμάτων. Τούτο δε, το ν' αρνηθή κανείς τον εαυτό του και να παραδοθή σ' έσχατη ατιμία και θάνατο, αν και είναι μέγα και υπερφυές, δεν είναι παράλογο· διότι οι βασιλείς της γης δεν θα εδέχονταν ποτέ, όταν μάλιστα μεταβαίνουν σε πόλεμο, να τους ακολουθήσουν άνθρωποι που δεν είναι έτοιμοι να πεθάνουν γι' αυτούς. Πού λοιπόν είναι το αξιοθαύμαστο, εάν και ο βασιλεύς των ουρανών, αφού επεδήμησε στη γη κατά την επαγγελία του, τέτοιους ακολούθους ζητεί προς αντιμετώπισι του κοινού εχθρού του γένους; Αλλά οι μεν βασιλείς της γης δεν μπορούν να αναζωώσουν τους φονευθέντας στον πόλεμο ούτε ν' ανταποδώσουν κάτι ταιριαστό στους πρωταγωνιστάς από αυτούς· τί θα μπορούσε τάχα να λάβη από αυτούς κάποιος που δεν ζη πλέον; Αλλά και γι' αυτούς, αν ο θάνατος είναι υπέρ ευσεβών, η ελπίς είναι στον Κύριο· έτσι δε ο Κύριος ανταποδίδει ζωή αιώνια σ' αυτούς που επρωτοστάτησαν στο να τον ακολουθούν.

Και οι μεν βασιλείς της γης ζητούν από τους ακολούθους των να είναι έτοιμοι προς θάνατο, ο δε Κύριος τον μεν εαυτό του έδωσε σε θάνατο υπέρ ημών, σ' εμάς δε παραγγέλλει να είμαστε έτοιμοι για θάνατο όχι υπέρ αυτού αλλά υπέρ ημών των ιδίων. Και δεικνύοντας τούτο, ότι ο θάνατος είναι υπέρ των εαυτών μας, προσθέτει, «όποιος θέλει να σώση την ψυχή του θα την χάση και όποιος την χάση εξ αιτίας εμού και του ευαγγελίου, αυτός θα την σώση» (Μάρκ. 8, 35). Τί σημαίνει τούτο, όποιος θέλη να την σώση, θα την χάση, και όποιος θα την χάση, θα την σώση; Διπλός είναι ο άνθρωπος, ο εκτός, δηλαδή το σώμα, και ο εντός μας, δηλαδή η ψυχή. Όταν λοιπόν ο εκτός από εμάς άνθρωπος παραδώση τον εαυτό του στον θάνατο, χάνει την ψυχή του που χωρίζεται από αυτόν· αυτός λοιπόν που την έχασε έτσι υπέρ του Χριστού και του ευαγγελίου, πραγματικά θα την σώση και θα την κερδίση, προξενώντας σ' αυτήν ζωή ουράνια και αιώνια και παραλαμβάνοντάς την κατά την ανάστασι σ' αυτήν την κατάστασι, ενώ δι' αυτής θα φανή και αυτός ουράνιος και αιώνιος, ακόμη και στο σώμα. Ο φιλόζωος όμως που δεν είναι έτσι έτοιμος να χάση τη ζωή, διότι αγαπά τον πρόσκαιρο τούτον αιώνα και τα πράγματα του αιώνος τούτου, θα ζημιώση την ψυχή του στερώντας την, την πραγματική ζωή και θα την χάση, παραδίδοντάς την, αλλοίμονο, στην αιώνια κόλασι μαζί του. Αυτόν θρηνώντας κατά κάποιον τρόπο και ο πανοικτίρμων Δεσπότης και δεικνύοντας το μέγεθος του δεινού, λέγει, «τί θα ωφελήση τον άνθρωπο, αν κερδίση όλον τον κόσμο, αλλά χάση την ψυχή του; Ή τί μπορεί να δώση ο άνθρωπος αντάλλαγμα για την ψυχή του;» (Μάρκ. 8, 36). Διότι δεν πρόκειται να κατεβή μαζί του η δόξα του ούτε τίποτε άλλο από αυτά που φαίνονται πολύτιμα και τερπνά στον αιώνα τούτο, τα οποία προέκρινε από τον σωτηριώδη θάνατο. Τί δε μεταξύ αυτών θα μπορούσε να ευρεθή αντάλλαγμα της λογικής ψυχής, της οποίας δεν είναι ισάξιος όλος αυτός ο κόσμος;